Benɛɛtò
|
Benɛɛtò | |
|---|---|
|
|
.svg)
| |
| Toxo nukundéjí tɔn: | Kutɔnu |
| Ga ɖiɖi tɔn: | 114 763 km² |
| Tovi: | 11 733 059 |
Benɛɛtò nyí tò ɖé ɖo hwéyixɔtɛn mɛwigbéjí tɔn. Tò é lɛlɛ do é lɛ wɛ nyí Bukina Faso sin tò kpódó Nijɛtò kpo ɖo totáligbé, Awɔnlíntò ɖo hwézɛhwɛtɛn lo bɔ Togotò wa ɖò hwéyixɔtɛn. Xú wɛ ɖò tofɔligbé nú Benɛɛtò ɔ.
Azán nukɔntɔn avivɔsùn 1960 tɔn mɛ wɛ Benɛɛtò jɛ éɖésunɔsi ɖè.
Xɔgbonu ka nyí mijɛmǐɖeesi tóxò Benɛɛtò ɔ́ tɔn bɔ é nɔ ylɔ Benɛɛví lɛ ɖɔ benɛɛnu.
Ayǐnúkúnmɛ Benɛɛtò tɔn[wlǎn nú | wla nú ɖoɖo ɔ]
Gblógbló Benɛtò tɔn, é lɛ́n do kilomɛ́tlu gblogá zɛɛn jlɛ mɛ ɔ, ná yí 114 763 km2 mɔ́.
To ɛnɛ wɛ lɛ́lɛ́ do Benɛɛtò. Ɖo totáligbé Benɛɛtò tɔn ɔ, Bukina Faso tò kpódó Nijɛ tò kpó wɛ ɖo finɛ́. Ɖo tofɔlibgé ɔ xu wɛ ɖo finɛ́. Ɖo hwézɛhwɛtɛn ɔ, é ná mɔ Awɔnlíntò lo bɔ Togotò wá ɖo hwéyixɔtɛn.
Ée xa mɛ ɖo liyasún xwe 2015 tɔn mɛ ɔ, gbɛtɔ 11 448 647 mɔ́ wɛ é xá ɖo Benɛɛtò ɔ mɛ.
Tò é lɛlɛ do é lɛ[wlǎn nú | wla nú ɖoɖo ɔ]
Togotò, Nijɛtò, Bukinatò kpodo Nijɛliatò kpán
Gbè é è nɔ dó ɖo Benɛɛtò mɛ lɛ[wlǎn nú | wla nú ɖoɖo ɔ]
Gbé alɔkpa alɔkpa wɛ é do ɖo benɛɛtò mɛ. Flanségbè wɛ nyí gbé é axɔsu ɖó kɛ́n bɔ mɛ bi ná do ɖo to ɔ mɛ é. Lo ɔ é ka nɔ do benɛɛgbé jíjí lɛ lɔɔ mɔ.
Ɖo totáligbé ɔ, Bariba, Ditamari kpódó Dendi kpó wɛ nyí gbé ě nɔ do ɖo tají é.
Ɖo tofɔligbé kpódó tò tɛntín kpó ɔ, Fɔngbe, Ayɔgbe, Gungbe, Anagógbe kpódó Wémɛgbè kpó wɛ nyí gbé é è nɔ dó ɖò tají é.
Xwe hwenu Benɛɛtò tɔn lɛ[wlǎn nú | wla nú ɖoɖo ɔ]
Xwe hwenu ɛnɛ wɛ ɖo Benɛɛtò ɔ mɛ. Jǐ hwenu é nɔ bɛ́ sí́n xwejisùn mɛ bo nɔ yi fó ɖo ayídosùn mɛ é. Fomɛ é nɔ bɛ́ sín liyasùn mɛ bo nɔ yi fó ɖo avivɔsùn mɛ é. Zǒ hwenu é nɔ bɛ́ sín zǒsún mɛ bo nɔ yì fo ɖo abɔxwisùn mɛ é. Xwe hwenu ɛnɛ gɔ wɛ nyí aluun hwenu. É nɔ bɛ́ sín woosùn mɛ bo nɔ yi fó ɖo zofínkplɔsùn mɛ.
Togán Benɛɛtò tɔn lɛ[wlǎn nú | wla nú ɖoɖo ɔ]
Sí́n hwenu ě Benɛɛtò ɔ jɛ éɖésunɔ si ɖò xwè 1960 tɔn mɛ ɔ, togán tɛnmɛtɛnmɛ wɛ kpacɛ ɖò to ɔ nu. Bɛsín mɛɖaxo Hubert Manga ji wa yi jɛ mɛdaxo Patrice Talon ji. Patrice Talon wɛ nyí togán benɛɛtò tɔn ɖo dín. É sɔ ɛ gǎn ɖò xwéjísùn xwe 2016 tɔn mɛ.
Tàn Benɛɛtò tɔ̀n[wlǎn nú | wla nú ɖoɖo ɔ]
Benɛɛtò jɛ̀ eɖee sí bǐ dégbé dégbé ɖò azǎn nùkɔ̀ntɔ̀n avivɔsùn xwè 1960 hwènù e é kpóɖò Dànxòmɛ̀tò nyí wɛ̀ ɔ. Gǎnhɔ̀nyìtɔ́ flànse lɛɛ tɔ̀n e nùkɔ́ tɔ̀n nyí Louis Jacquinot ɔ́ wà sɔ́ acɛ̀kpìkpà ɔ́ dó alɔ̀mɛ̀ nú tògán Koutoukou Maga. Ɖò xwè 1972 ɔ́, Mathieu Kérékou e nyí kpònɔ̀ é yí gǎnzìnkpò ɔ́: Ɖo 1974ɔ, e ɖè gbètà tɔ̀n ɖɔ̀ tòhɛ̀nlɔ̀ é è ylɔ̌ ɖɔ̀ Marxisme-leninisme ɔ wɛ̀ è nà xwédó dó hɛ̀n tò ɔ.Ɖò xwè 1975 ɔ, e ɖyɔ́ nǔkɔ́ nú tò ɔ́ bɔ e húzú République Populaire du Bénin. Ɖi blà yì fífónù nú xwè 1980 ɔ, tòxóɖɔ́gbɛ́ Parti Communiste du Bénin jɛ̀n nǔdɔ̀nxá tòhɛ̀n walɔ̀ ɔ́ jí bɔ̀ akwɛ́vúvɛ wá tíìn ɖò tò ɔ́ mɛ. Nǔ nɛ lɛ bǐ zɔ́n bɔ̀ gǎnɖúɖù kérékou tɔ̀n ɖóte. Benɛɛtò ɔ, jɛ̀ nǔsɔ́jí dɛ̌dɛ̌ bó ná jɛ̀ tò wɛ̀ ná ɖù gàn to wɛ̀ nɔ bló tò ɖó sín walɔ zán jí, ɖò xwè 1990 ɔ, e sɔ́ sɛ́ndòdó ɖèvo. Nicéphore Soglo, e nyí nùkɔntɔ́ Aflikaví, ɖo akwɛ sɛxwètɛ̀n gbɛ̀ ɔ bǐ tɔ̀n é è ylɔ̌ ɖɔ Banque mondiale e. Tò ɔ sín nyìkɔ́ ɖyɔ́ ǎ. E ylɔ̌ ɛ kpoun ɖɔ̀ République du Bénin.