Nikki

Nikki
Axɔsugbasá Nikki tɔn
Acɛkpikpa
To é mɛ é ɖé e :	Benɛɛ
Tokpɔn é mɛ é ɖé e :	Bɔgu
Gán tokpɔnla ɔ tɔn :	Mɛɖaxo Gounou Roland Lafia Joseph
Tovi lɛ
Tovi nabi é ɖo e :	151232

Nikki ɔ tokpɔnla Benɛɛto ɔ tɔn ɖokpo wɛ nyi bo ɖo kanɖe gban nukun ɛnɛ lɛ mɛ. E ɖo Tokpɔn Bɔgu tɔn ɔ mɛ. Kɛn e sɔ wayi ɖo lexwele 2013 dɔn ɔ xa gbɛtɔ 151232. Akpaxwe e hɛn ɔ e na mɔwɛ ɖe ɖo akungban kɛn lɛ̌ɛ xixa mɛ ɔ wɛ nyi 9°56'00 ɖo totaligbe, kpodo 3°12'30 ɖo hwetɔnwaji.

Gbè é nɔ do ɖo Nikki lɛ é

Ɖo Tokpɔnla nɛ ɔ mɛ ɔ e nɔ do Flabsěegbe, Baribagbe. Kilomɛtu ko mɔ jɛn e ɖe do Awɔnlin to ɔ. Xwe taji e ye nɔ ɖu ɖo Nikki e wɛ nyi Gǎani xwe ɔ.

Tokpɔnlavi tɔn lɛ

E ɖo Tokpɔnlavi tɛnwe (07). Ye wɛ nyi Birɔ, Nyɔkurakali, Nikki, Wěnu, Serekalé, Suya kpodo Taso kpan.

Hwenuxo Wěnu Tɔn

Toxo tɔnjɛji e nyi Axɔsuɖuto Nikki tɔn ɖayi e wɛ nyi Wěnu. Akɔta kpodo gbe tɛnmɛ tɛnmɛ e nɔ̀ nɔ̀ Wěnu lɛ wɛ nyi : Bǎatɔnbunu lɛ, bo ɖo Axɔsu ɖokpo b'ɛ ɖo ye nu, bɔ nyi e jɛ e wɛ nyi WĚNU-SUNƆ. Ɖo lexwele 1480 tɔn dɔn ɔ Wasangari lɛ wa kpodo gan yetɔn Mǎasa DORO kpan. Sero e nyi mɛ nukunɖeji ɖokpo bo sɛya e ɔ huzu Gan ɖo Wasangari lɛ nu bo sɔ walɔ Wěnu-Sunɔ tɔn gbɔn azɔ tɛnmɛ tɛnmɛ e ye ko nɔ wa e gblamɛ, bɔ titomɛ nɛ ɔ ɖo mɔ kaka wa tɔn fi e gbe. Sero wa da Bǎatɔnbu nyɔnu atɔn bo ji vi atɔ̌ɔn. Vi lɛ ɖokpo nɔ nyi Simêe. E yɛ wayi gbenyagbe bo yi mɔ fi ɖagbe fi e fa bɔ sin ɖěe ɖokpo bo ɖɔ ěnyi «Ya nike- nikeru san» do Bariba gbemɛ, tinmɛ tɔn wɛ nyi «sin ɖo fi». Fié Nikki ɔ wukun sin e nɛ.

Simé wa yi saxwe nyi finnɛ, lo ɔ Tɔ tɔn Sero ɔ kpodo nɔvi nyɔnu tɔn Nyɔ DUÉ kpodo Bona DUÉ ka ci Wěnu kaka yi jɛ ku hwenu yetɔn.

Axɔsu'zinkpo Nikki tɔn Akɔhɛnnu e tɔn sin nyɔnu e Simé da lɛ e wɛ nɔ ma. Axɔsu atɔn gɔ Nikki tɔn da asi atɔ̌ɔn (05) : ye mɛ atɔn (03) nyi Bǒo kunkan mɛ nu, mɛ ɖokpo (01) nyi Bǎatɔnbu kankan mɛ nu bɔ mɛ ɖokpo (01) ɖevo nyi Awusa kunkan mɛ nu. Ehɔnmɛ ɔ akɔhɛnnu ɛnɛ (04) wɛ ma Axɔsu'zinkpo Nikki tɔn ɔ bo nɔ yiji ɖe jɛ ɖe gudo : Gbǎasi (Mako Gbǎasi) wɛ nyi mɛ e ji e bɛ sin e, Makararu (Sési Makararu) wɛ nyi mɛ we gɔ̌ɔ, Koraru (Sǎnné Karawé) nyi mɛ atɔn gɔ̌ɔ bɔ Lafiaru (Yari Lafiaru) nyi mɛ ɛnɛ gɔ̌ɔ.

Nu mǐ bɛ xixa sin 1480 wa tɔn fi ɔ mǐ na mɔ : 1480 Masa Doro e nyi mɛkplatɔ Kisira Wurě tɔn wɛ jɛ nukɔn

Axɔsu e xɔ to ɖe jɛ ɖe gudo lɛ e dié

1. Sunɔ Séro (vi Kisira Wurê tɔn)
2. Simé/Simɛ̌ Dobidia, Bankpewu, Sabi Simé (Vi Séro tɔn)
3. Séro Bagiri/Bakiri Sanné (Vi Simé tɔn) e do kunkan Sanné tɔn wa e
4. Kpe-Gunu nukɔn tɔn Kaba Wuko Gbǎasi (Vi Simé tɔn) e do kunkan Mako Gbǎasi tɔn wa e. Yɔdo tɔn ɖo Bankpilu ɖo Nikki sin Hɔnmɛ kpa
5. Séro Kpéra nukɔn tɔn ɔ Suroku Makaru Barusobé Kpunɔ Makararu (Vi Simé tɔn) e do kunkan Sési Makararu tɔn wa e
6. Kpé-Lafia nukɔn tɔn ɔ Gambaru Suwanru Lafiaru (Vi Simé tɔn) e do kunkan Yari Lafiaru tɔn wa e
7. Séro Kora nukɔn tɔn ɔ Bakaru Koraru (Vi Simé tɔn) e do kunkan Mako Koraru tɔn wa e
8. Séro Bɛtɛ̀tɛ̀ Tɔsu (Vi Kpé-Rogi, mɛɖevo vi e Kpé-Lafia yi bo hɛn e tɔn). Yɔdo tɔn ɖo ali é e nɔ mlɛ do ɖu Gǎani xwe ɔ e ɖo tɛn é e nɔ yɔlɔ ɖɔ 'Dayikiru ɖo Nikki e ji
9. Kpé-Sumayila nukɔn tɔn ɔ/ Kpé-Suméra nukun tɔn Karawé Tɔkɔbu Sanné Karawé
10. Séro Tasu nukɔn tɔn Tɔkɔbu Gbǎasi
11. Séro Toru Tɔkɔbu Gunuru Kponɔ Makararu
12. Sabi Kpǎsi NyɔkurɔKali Nyɔkakakali Lafiaru
13. Kpé-Sumayila wegɔɔ Gunurugi Koraru
14. Kpé-Sumayila atɔn gɔɔ Itasé Koraru
15. Sabi Nayina nukɔn tɔn Ganukpunɔ Lafiaru (Vi Suwanru tɔn)
16. (Séro) Bagiri/Bakiri Sinawé Sanné Karawé
17. Kpé-Gunu nukɔn tɔn Girubu Siké Gbǎasi
18. (18. . . -1830) Séro Kpéra we gɔɔ Ilorikpunɔ,Surogu (Makaro), Séro Sǒoro Makararu
19. Kpé-Suméru ɛnɛ gɔɔ Nimgurumɛ/Nimgunumɛ Kpunɔ/Nɛgurumekpunɔ Koraru
20. Kpé-Gunu we gɔɔ Yoromkiré/Gbǎasi Bubari Gbǎasi
21. (18... - 1837) Séro Kpéra atɔn gɔɔ Darukpara/Niamaré kpunɔ/Yamalé kpunɔ/Wɛnné Tebo Makararu
22. (1837-18...) Kpé-Lafia we gɔɔ Séro Suya/ Séro Sororu Lafiaru
23. (18... -18...) Séro Kora, Séto Kpéra Kpaso / Ganson Makararu
24. (18... -18...) Kpé-Siméra atɔ̌ɔn, Karakoari Tɔkɔbu Bogo Vi Wǒoru Kué Gbǎasi tɔn
25. (18... - 18...) Séro Tasu we gɔɔ Bansaru Kpunɔ /Kobagari / Masa Gbanré Gbǎasi Vi Kpé- Suméra ɛnɛ gɔɔ tɔn
26. (18...-Wǒosun 1897) Séro Toru we gɔɔ Munko / Wunko, Séru Turɛnka, Sina Toru MakararuTué hwěnu Biɔ Géra bɛ fun ahwan xa yovo flanse lɛ e
27. (1898-1901) Kpé-Suméra ɛnɛ gɔɔ Kɔnɖé, Simé Kɔnɖé/ Simɛ Kɔnɖé Koraru
28. (1901-1915) Séro Toru we gɔɔ Kpaso, Suwanru Kpaso Makararu
29. (1915-1917) Séro Kora we gɔɔ Sabi Kpluka / Sabi Turukasa. Yovo lɛ yili sɔyi Giněe Konakli hwěenu Biɔ Gera fun ahwan xa yovo flansěe lɛ e
30. (1917-1924) Sabi Nayina we gɔɔ Dero Lafiaru
31. (1924-1928) Séro Toru ɛnɛ gɔɔ Tansu/Tunku/Tungu Kisla Yeruma Makararu
32. (1928-1932) Séro Kpéra atɔ̌ɔn gɔɔ Mamudu Wuré, e gosin akɔhɛnnu Samagi Kɔtɔ Séséré tɔn mɛ e
33. (1932-1938) Kpé-Gunu ɛnɛ gɔɔ Kora Gari/Kɔbagari Gbǎasi
34. (1938-1952) Kpé-Gunu atɔ̌ɔn gɔɔ Cabi Yerima/ Sabi Yerima Dunkasagi Gbǎasi
35. (1952-1957) Kpé-Lafia atɔn gɔɔ Séro Mamudu Lafiaru
36. (1957-1970) Séro Kpéra atɔ̌ɔn gɔɔ Saka Mivera / Wɛnragi Makararu
37. (1970-1992) Séro Tasu atɔn gɔɔ Isa Kpé-Gunu Makararu
38. (24 ayidosun 1992 - 12 ayidosun 2014) Séro Kora atɔn gɔɔ Yerima Banesi Koraru
39. (2014 wa ehɔnmɛ) Sabi Nayina atɔn gɔɔ Gunu Sidi Zimé Amuda Lafiaru