Cɛnkunmɛ

Bɛ̌ sín Wikipedya

Cɛnkunmɛ ɔ‚ nuxixo ɖe wɛ nyi bo lɛ nyi weɖuɖu ɖo tokpɔnla Savalu ɖo tokpɔn Sokanmɛ ɖo Benɛɛtò ɔ mɛ.

Nɛ wɛ e nɔ ɖu cɛnkunmɛ gbɔn?[wlǎn nú | wla nú ɖoɖo ɔ]

Gbɛvi lɛ nɔ jijannyi bo nɔ to do azikpo lɛ ji bo nɔ blo robototo ɖokpo lɛdo hansinɔ ɔ. Nyɔnu lɛ nɔ jijɔn akpaxwe ɖokpo ‚ mɔ kɛɖɛ sunnu lɛ nɔ jijɔn akpaxwe wegɔɔ. Hansinɔ  nɔ ni do nuxotɔ lɛ ǎ. Hweenu e hansinnɔ ɔ ɖo hangbe do wɛ ɔ‚ gbɛvi lɛ nɔ cite webɔ webɔ bo nɔ wa ɖu we‚ ɖo taji ɔ‚ sunnu ɖokpo‚ nyɔnu ɖokpo bɔ abɔta ɔ bǐ kpo alɔ̌ ɔ kpo( alɔ̌ ɔ nɔ hun yɛɛ le) nɔ ɖo we ɔ ɖu wɛ.

Fitɛ Cɛnkunmɛ ka wunkun sin?[wlǎn nú | wla nú ɖoɖo ɔ]

E gosin Savalu ɖo tokpɔn Sokanmɛ tɔn mɛ. E já xo Cɛnkunmɛ ɔ‚ e nɔ ze ka ɖaxo ɖokpo do sin kpɛvi ɖe mɛ bo nɔ xo kpo afafa kpo; mɔ ɖokpo ɔ‚ e nɔ ze gota ɖesu bo nɔ xo gɔna.

E nyi we titeungbe ɖokpo ɖe bɔ e nɔ ɖu ɖo Benɛɛ to mɛ ɖo Savalu sin tokpɔnla mɛ. E wa gbakpe bo wa byɔ gbɛ yɔyɔ ɔ mɛ ɖo xwe 60-70 lɛ ‚ bɔ mɛɖaxo Anatole HOUNDEFO bɔ ɖɛkpɛ nyikɔ tɔn nɔ yi Alɔkpɔn b’ɛ nyi Savalounu vi jiji. E nɔ ji han nɛ lɛ hwɛhwɛ ɖo nuwiwa lɛ houenou: cyɔ nuwiwa lɛ‚ alɔwliwli hwenu lɛ kabi yɛwesin lilɛ hwenu lɛ.

Tan tɔn[wlǎn nú | wla nú ɖoɖo ɔ]

Tan ɔ ɖɔ: kannumɔlɔn xoxo ɖokpo wɛ nɔ nyinyi Adisso ɖo agbomɛ ɖo acikpikpa axɔsu Kpɛngla tɔn mɛ (1774-1789). Axɔsu swɛ do jlokokomɛ bɔ e wa yi tò tɔn mɛ ɖo Savalu.

Hweenu e ka ɖo kannumɔlɔn gbeji ɖo Agbomɛ ɔ ‚ e tun Zɛnli e e nɔ xo ɖo agbomɛ kpo hun e nɔ ylɔ ɖɔ "Kpezɛn" ɖo dɔn e kpo. Xwe wiwa tɔn ɔ‚ e ze Kpezɛn ɔ huzu Gota na. Gota nɛ ɔ nyi azɔwanu ɖokpo b'ɛ ye blo kpo "ka ɖaxo" kpo. Ye wa ze gankwekwe  we (2) gɔna‚ bo ze asan we(2) kpoɖo "ka" we(2) ɖevo kpo bɔ ye lilɛ ta tɔn ɖo gannu e mɛ sin ɖee‚ bɔ nuwanu enɛ ɔ nɔ nyi "Tohun".

Cɛnkunmɛ nyi weɖuɖu ɖaxo ɖe ɖo Maxinu lɛ gɔn bɔ e nɔ xò ɖo cyɔ nu wiwa hwenu lɛ kɛɖɛ nu xwe mɔkpan. Amɔ̌‚ azan ɖo azan ji jɛ wɛ ɔ‚ ye wa ɖo xixo wɛ ɖo hɔnmɛ Savalu tɔn‚ kpoɖo nuwiwa ɖevoɖevo lɛ kpo‚ e nɔ xo  hwebinu ɖo nuwiwa lɛ bi mɛ.

Ɖo xwe 1970‚ hansinɔ Alokpon wa sɔ azɔwanu "Kpete" alǒ "Xwɛ"gɔnu hun lɛɛ. Mɛ nukɔn tɔn e xo Cɛnkunmɛ lɛ ɖie: Gbetcheou‚ Gbèzé‚ Alevi‚ Zokpon‚ Gbevi‚ Selomin. Cɛnkunmɛ sin we nyi weɖuɖu ɖe bo nɔ xlɛ gansise ɖo abɔta.