Jɛ̀

Ɖiɖé jɛ tɔn

Jɛ̀ ɔ ajɔxanu nǔɖuɖu lɛ tɔn wɛ. E mɛ vo ɔ, nuɖuɖu sixu ɖó tɔ́n ǎ.

É tɛ jɛ̀ tavoji tɔ̀n nɔ wà?

Tavoji'jɛ, ěe nɔ do nùɖùɖù mɛ e ɖó ajɔ̀xanú gègě ɖò taji ɔ, Chlorure de sodium. E nɔ mɔ e kolo kwín (jɛ̀kɛ́n), ee mɛ é. Jɛ̀ nɔzɔ́n bɔ nùɖùɖù nɔ̀ nayǐ (nɔ yawu gble ǎ). Ɖò hwexonu ɔ, e wɛ e nɔ kɔ̀n do làn kpodó hweví mǔ kpán jí nú e ma gblé o. Ehɔnmɛ ɖesunɔ ɖò Afrika toxo ɖe lɛ mɛ ɔ, e nɔ lɛ mɔ walɔ mɔhun. Ɖo adòxwɛ̀sa ɔ, jɛ̀ wɛ nɔ na vivi nùɖùɖù lɛ. Jɛ̀kɛ́n wɛ Itali tomɛ nu lɛ nɔ zán tawun, jɛ̀ mímɛ ɔ wɛ Belgique tomɛ nu lɛ nɔ zán. Nùɖùɖù e mɛ e nɔ jɛ̀ ɖe e tawun e wɛ nyi làn lɛ kpodo amɔ̌ (fromages) lɛ kpan, mɔ̌ ɖokpo ɔ nǔ è vɛ ko ɖà ɖ'adoxwɛsa e bǐ kpodo nuɖuɖu e sɔ mɔ do ɖa e kpan. Jɛ̀ ɔ ɖo zìnzǎn gègě : e zɔn bɔ nuɖuɖu nɔ vɛ́sin, e nɔ do tɔ́n lanmɛ nu mɛ, bo nɔ lɛ zɔn bɔ nuɖuɖu e ma ɖo nà ɖawɛ tlǒ e nɔ gble ǎ. Wɔxuxu (pain, sacromi, bredi) ɔ jɛ̀ gege ɖe mɛ, lo ɔ jɛ̀ nɔ han wɔxuxu ɖiɖa'walɔ gege mɛ ǎ.

Alɔkpa é tin lɛ é

Jɛ̌ tavoji tɔn ɔ hɛn ɔ e na nyi «iodé» ɖo iode ɖo taji vɛgo kan lɛ bo ka nɔ lɛ na tamɛ bubɔ. Hun to gege sɔ gbetakɛn bɔ jɛ̌ tavojitɔn e nɛ ɔ jɛn e ɖo sáa. Ajɔxanu ɖevo tǐin bo ɖo taji nu agbaza bɔ e ɖo na mɔ ɖo jɛ̌ mɛ ye wɛ nyi : Chlorure kpodo Sodium kpan. Ye nɔ zɔn bɔ kan e ɖo lanmɛ nu mǐ lɛ nɔ wazɔ ganji mɔ ɖokpo ɔ agbaza mǐtɔn nɔ hɛn sin ganji. E ɖo mɔ co jɛ̌ ɖu dingan nɔ dɔn azɔnwa : hunyijihunyido, alo kloklo gbidǐ ; bo nɔ dɔn ku wa nu mɛ gege xwemɛ xwemɛ. Jɛ̌ ɖevo lɛ tǐin bɔ e nɔ yɔlɔɖɔ Chlorure de Potassium, b'ɛ nɔ mɔ ɖo jɛ̌ e mɛ tawun lɛ mɛ, bo nɔ lɛ d'azɔn mɛ e ko ɖo hunji'zɔn lɛ, azɔn e kunkpla sunnu xwe nyɔnu xwe lɛ, hun ma din ganji gbɔn kan mɛ kpan zɔn lɛ.

Bloblo tɔn ɖo Benɛɛtò mɛ

Ɖo Benɛɛtò mɛ ɔ, toxo é nɔ ylɔ ɖo jɛgbaji ɔ mɛ wɛ é nɔ blo jɛ ɖé tawun.