Ajalalazɛ́n
Ajalalazɛ́n ɔ, zɛ̌n ɖe wɛ bo nyí wùntùn kpɔ́nínɔ, nuwaɖokpɔ nu tò na yi nukun tɔn ɖo Benɛɛtò mɛ.
Hwènuxó tɔn[wlǎn nú | wla nú ɖoɖo ɔ]
Ee e fli Axɔsu Adánɖozàn (1797-1818) sin zinkpo ji ɔ,Dada Gezo (1818-1858) wa xɔ Danxomɛ tò.
E nɛ ɔ gúdoɔ Dada Adánɖozàn sɛ ajalalazɛn, e nyi zɛn b'ɛ nɔ́ zan ɖo Vodun Sakpata sin goxɔ lɛ mɛ e, ɖokpo do nɔvi tɔn Gezo ɖɔ ni wun sin děmɛ̀ ni gɔb, nu e sɛdo E. Ɖo nubasɔ nɛ ɔ nukɔn ɔ, Dada Gezo kple hɔnyitɔ tɔn lɛ.
Ye dogan bo na su dò e ɖó zɛn ɔ wu lɛ e kpodo alɔ yetɔn lɛ kpo b'ɛ kpa ye a ; ɖó zɛn ɔ gɔ̌ ɖewagbɛn bo sɛdo Mɛɖaxo tɔn Adánɖozan ɔ ɖè ɖéa. E nɛ ɔ gudo wɛ Dada Gezo sɔ Fá tɛ. Fá-du e tɔn sinmɛ wɛ nyi « TULÁ-SI-WLƐ̀N ». Bo ɖo tíntin mɛ wɛ ɖɔ̀, « E ɖo na lɛ vɔ zɛn ɔ trɛ sin xomɛ kpodo kò kpan bo lɛ mɛ ». E nɛ ɔ wɛ ye blo bɔ Ajalalazɛn ɔ sixu hɛn sin lo. Dada Gezo wa sɛ zɛn e sin gɔ̌ɔ e sɛdo mɛɖaxo tɔn Adánɖozàn bo ɖɔ : « Danxomɛvi lɛ bi wɛ sɔ alɔ́vi yetɔn lɛ do su ajalalazɛn ɔ ». Ee Dada Adánɖozan yi zɛn sin ɖemɛ ě Dada Gezo sɛdo é ɔ, e ɖɔ ni ɖɔ ni gbéjé Fá-du (TULÁ-SI-WLƐ̀N) ɔ kpɔn ganji bo tǔn dòyídòslɔ tɔn céɖé- céɖé.
Nu e ɖɔ wɛ Fá-du ɔ ɖě wɛ nyi « Danxomɛ to jɛ gbemanɔkpɔ do ɖeya, loɔ e ɖo bɔ̌yiwɛ ɖò Danxomɛvi e ɖo ayidɔkun tɔn lɛ xo gbafun wɛ, bo nɔ sɔ gbɔn amyɔ ji lɛ e wu wɛ, bɔ To ɔ ɖo kpɛka mɛ jɛ wɛ » ; nu e dogesi wɛ Ajalalazɛn ɔ ɖěe nɛ.
- « Wlɛnwinɖíɖé dó nu e ɖó To ɔ sɔ do kolijijɛ e wu ɔ, Toɔ mɛ jɛn e sixu mɔ ɖe » ; e nɛ ɔ wu wɛ e vɔ zɛn trɛ sin xomɛ. . .
Dada Adanɖozan dó gesi ɖɔ nu e ɖo jijɛ wɛ e sin afɔsɔɖotetɔ yovo lɛ tɔn Bresilu to mɛ tɔn Félisi Suza ě nɔ yɔlɔ ɖɔ Caca e wu, ɖó e ɖò azɔ nu Pɔtugalu to ɔ, Olandu to ɔ kpodo Flansě to ɔ kpan wɛ ɖo akwɛ li nu bɔ Gezo wa fli zinkpo nu mɛ. Nu nɛ Felisi Caca wa e ɔ Danxomɛvi lɛ ɖesu wɛ zɔn bɔ katawunkpɛ'han nɛ ɔ jɛ bɔ yovo togbàtɔ́ lɛ na wa syǎn ayi bi ɖo Danxomɛ.
Nu mǐ na sɔ nuny'ɛ sin hwenuxo nɛ ɔ, mǐ na tuun ɖɔ, ɖokpo ɖokpo nɔ mǐtɔn na mɔnujɛwu ɖɔ « Ajalalazɛn » kun sixu hɛn sin o.
Zinzan tɔn ɖo toxoɖiɖɔ lijí[wlǎn nú | wla nú ɖoɖo ɔ]
Mǐ na kpɔn nu dó nu wu ɔ, toxoɖiɖɔ gbɛta ɖebu e sɔ wuntun « Ajalalazɛn » tɔn ɖo Benɛ̌ to mǐtɔn mɛ, bo yi sɔmì-sɔmì togan na nyi tɔn ɔ e kun nɔ tɔnta ó. Mǐ na flin Toxoɖɔgbɛta «Union Fait la Nation » ɖo lexwelé 2011.